Żydowski dom przedpogrzebowy przy Stawowej

Niezbędną częścią żydowskiego rytuału pogrzebowego jest tradycja przechowywania ciała zmarłego poza pomieszczeniami mieszkalnymi. W tym celu budowano specjalne budynki na terenie nekropolii. W 1864 r. w dzisiejszej dzielnicy Piasek (Piossek) wybudowano nowy cmentarz żydowski (Judischer Friedhof). Ulokowano go pomiędzy dzisiejszymi ul. Gwarków i Stawową, opodal starego cmentarza położonego nad stawem pańskim.

 

Prawdopodobnie wraz z cmentarzem wybudowano również pierwszy dom przedpogrzebowy przy ul. Stawowej, z której można było wejść na cmentarz. W 1905 r. stary dom przedpogrzebowy zastąpiono nowym budynkiem – wyższym i obszerniejszym. Wysokość od podłogi do sufitu w najwyższym punkcie wynosiła 5 m. Maksymalna wysokość budynku wynosiła nieco ponad 7 m, a długość 16,5 m. Nad wejściem umieszczona była gwiazda Dawida. Dom zaprojektował i wybudował Georg Schalscha, budowniczy z Katowic. Warto wspomnieć w tym miejscu, że Schalscha rozbudował budynek walcowni cynku Kunegunda oraz zaprojektował jej nową fasadę. Walcownia cynku to dzisiejsza Biedronka przy ul. Powstańców 6. W 1905 r. budynek domu przedpogrzebowego został podłączony do kanalizacji na ul. Gwarków (ówczesnej Grubenstrasse), a mur graniczący z obecną szkołą sportową podniesiono o pół metra. W 1914 r. mury cmentarza od strony obu ulic podniesiono do 2 m. Niestety nie wiadomo, jak budowla ostatecznie prezentowała się po ukończeniu, ponieważ nie zachowało się żadne jej zdjęcie. Na przedwojennej fotografii ul. Stawowej widać w oddali mur cmentarny i niewyraźny zarys budynku pośród drzew. Na początku drugiej wojny światowej parcelę, na której znajdował się nowy cmentarz żydowski, skonfiskowała władza hitlerowska. O kupno terenu cmentarza ubiegał się w 1942 r. właściciel firmy budowlanej Plüschke. Wynajmował on także budynek kostnicy do celów firmowych. Dokładna data rozebrania budynku kostnicy – domu przedpogrzebowego – jest dziś nieznana. Na podstawie rysunków projektowych możliwe było wykonanie wizualizacji starego (alten Leihenhalle) i nowego domu przedpogrzebowego widocznych od strony ul. Stawowej.

Tekst powstał w oparciu o materiały archiwalne oraz I i II tom „Historii Mysłowic” prof. A. Sulika.